ایران پره از جشن‌ها و مراسم قدیمی که هر کدوم یه داستان باحال پشتشون داره. یکی از این جشن‌های کمتر شناخته‌شده، آبانگانه. شاید اسمش رو کمتر شنیده باشی، ولی آبانگان یه جشن باستانی مربوط به آب و ایزدبانو "آناهیتا" هست. این مراسم نه‌تنها یه یادگاری از نیاکانمون درباره ارزش آب به‌حساب میاد، بلکه هنوزم تو جاهایی از ایران جشن گرفته می‌شه.
در این مقاله قراره با زبون ساده و خودمونی برات بگم که جشن آبانگان چیه، چه داستانی پشتشه، چطوری برگزار می‌شده و چرا امروز هم باید بهش اهمیت بدیم. همچنین پیشنهاد میکنم مقاله روز بزرگداشت کوروش کبیر را هم مطالعه کنید.
تاریخچه جشن آبانگان
اول بریم سراغ این که آبانگان از کجا اومده. طبق باورهای زرتشتی‌ها، هر ماه سال یه ایزد (فرشته) مخصوص خودش رو داره و روز دهم هر ماه هم به اسم همون ایزد نام‌گذاری می‌شه. روز دهم از ماه آبان، هم‌اسم با "آبان" می‌شه و به همین خاطر بهش می‌گن آبانگان. آبان به معنی آب‌ه، و تو این روز مردم جمع می‌شدن تا از خدا و ایزد آب‌ها، یعنی آناهیتا، تشکر کنن. آناهیتا رو به عنوان الهه پاکی، باروری و نگهبان آب‌های روی زمین می‌شناختن.
یه باور جالبم توی این جشن بوده: گفته می‌شه بعد از خشکسالی طولانی، در این روز ایرانی‌ها تونستن بارون رحمت رو ببینن. به همین خاطر آبانگان نماد امیدواری و زندگی دوباره‌ست.
چطور جشن آبانگان رو برگزار می‌کردن؟
جشن آبانگان معمولاً کنار رودخونه‌ها، چشمه‌ها یا هر منبع آب برگزار می‌شده. خانواده‌ها با هم جمع می‌شدن و دعا و نیایش می‌کردن تا خدا لطفش رو نشون بده و آب‌ها همیشه جاری باشن.
مراسم اصلی این جشن شامل:
- قربانی کردن یا هدیه دادن به آب (البته بیشتر در قدیم این کارها انجام می‌شد)
- پاشیدن گل و گلاب توی آب برای پاکیزه نگه‌داشتنش
- خوندن سرود و دعاهای زرتشتی که نشون‌دهنده احترام به طبیعت بود
- شادی و دورهمی با خانواده و دوستان، مثل هر جشن سنتی ایرانی
جالب اینه که توی این جشن، مردم اعتقاد داشتن نباید هیچ‌جور آبی رو آلوده کنن، چون آب نماد پاکی و زندگیه.
فلسفه آبانگان؛ چرا باید آب رو جشن گرفت؟
آب همیشه توی فرهنگ ایرانی‌ها یه جایگاه خیلی مهم داشته. از همون قدیم، توی مناطق خشک و کویری، زندگی مردم به آب وابسته بود و پیدا کردن آب یه معجزه حساب می‌شد. برای همین جشن گرفتن به احترام آب یه جور قدردانی و دعا برای فراوونی و برکت بوده.
حالا تصور کن که هزاران سال پیش، وقتی هنوز سیستم‌های مدرن آبیاری نبود، چقدر آب اهمیت داشته! مردم اعتقاد داشتن که هر قطره آب مقدسه و باید با احترام ازش استفاده کرد.
حالا اگه دقیق‌تر نگاه کنیم، می‌بینیم که این مراسم چقدر به دغدغه‌های امروزی ما درباره محیط‌زیست نزدیکه. جشن آبانگان یه جور تلنگره که آب رو هدر ندیم و آلوده‌اش نکنیم.
وضعیت آبانگان در دنیای امروز
با این که این جشن باستانی سال‌ها پیش برگزار می‌شده، ولی هنوز تو بعضی شهرها مثل یزد، کرمان، شیراز و اصفهان آدم‌هایی پیدا می‌شن که این مراسم رو زنده نگه داشتن. هرچند که مثل قدیم، شکل سنتی و بزرگ نداره، ولی یه جورایی یادآوری اهمیت آب و محیط‌زیست بین مردم موندگار شده.
خیلی از مردم تو این روز کنار رودخونه‌ها یا چشمه‌ها جمع می‌شن، دعا می‌کنن، یا حتی به طبیعت می‌رن تا با آب در تماس باشن و ازش انرژی بگیرن. بعضی‌ها هم با هدیه‌هایی مثل گل یا شمع، آب‌ها رو متبرک می‌کنن.
شاید هم بد نباشه که ما هم تو این روز یه کم بیشتر به مصرف آب و صرفه‌جویی توجه کنیم.
آبانگان و اهمیت محیط‌زیست؛ یه درس از قدیم برای امروز
اگه از زاویه محیط‌زیستی به جشن آبانگان نگاه کنیم، می‌بینیم که حفظ منابع طبیعی همیشه یه دغدغه مهم بوده. تو روزگاری که کمتر کسی نگران بحران آب و آلودگی بود، زرتشتی‌ها به ما یاد دادن که آب فقط یه منبع مصرفی نیست، بلکه یه چیز مقدسه.
تو دنیای امروزی که تغییرات اقلیمی و کمبود آب داره تبدیل به یه بحران جهانی می‌شه، شاید وقتش رسیده باشه دوباره جشن‌هایی مثل آبانگان رو زنده کنیم تا فرهنگ احترام به آب رو بین مردم بیشتر ترویج بدیم.
چطور جشن آبانگان رو تو خونه خودمون برگزار کنیم؟
اگه به این جشن علاقه‌مند شدی، می‌تونی خیلی راحت تو خونه یا شهر خودت هم حال‌وهوای آبانگان رو ایجاد کنی. مثلاً:
- به یه طبیعت نزدیک خونه‌ات برو، کنار رود یا دریاچه بشین و چند لحظه از صدای آب لذت ببر.
- گل و گلاب بردار و با خانواده یا دوستانت کنار یه چشمه یا فواره آب جشن کوچیکی بگیر.
- دعا و نیایش برای بارش بارون بخون یا به محیط‌زیست کمک کن؛ مثلاً درخت بکار.
- توی این روز یه تصمیم بگیر که از این به بعد کمتر آب هدر بدی یا کاری کنی که منابع طبیعی سالم بمونن.
نتیجه‌گیری: آبانگان فقط یه جشن نیست، یه فرهنگ احترام به طبیعته
جشن آبانگان یه یادآوریه که قدر آب رو بدونیم و تو زندگی‌مون به طبیعت احترام بیشتری بذاریم. این مراسم نشون می‌ده که چطور ایرانی‌ها از هزاران سال پیش تا الان به محیط‌زیست و منابع طبیعی اهمیت می‌دادن.
پس بد نیست ما هم با برگزاری یه جشن کوچیک یا حتی یه تصمیم ساده برای صرفه‌جویی، به روایت نیاکانمون ادای احترام کنیم. آب فقط یه عنصر طبیعی نیست؛ آب یعنی زندگی!
